Куш тумоосу – куштардын дем алуу жана тамак сиңирүү органдарын жабыркатып, шишитип өтүүчү өтө жугуштуу вирустук ылаң. Куш тумоосу көптөгөн жапайы жана үй куштарынын түрлөрүндө кездешет.
Канаттуулар тумоосунун А жана В вирустары айланып, адамдарда сезондук эпидемияларды пайда кылат; Анын үстүнө азыркы илимий маалыматтарга караганда А тибиндеги вирустар гана глобалдык пандемияга алып келиши мүмкүн.
Куш тумоосунун А вирустарынын көпчүлүк түрлөрүнүн негизги табигый резервуары жапайы сууда сүзүүчү канаттуулар болуп саналат. Канаттуулар арасында канаттуулардын тумоосунун чыгышы айыл чарба тармагына дароо жана олуттуу терс кесепеттерди алып келет.
Адамдарда инфекциянын белгилери жана симптомдору:
Канаттуулардын тумоосу сасык тумоого окшогон жеңил симптомдордон же көздүн сезгенүүсүнөн катуу курч респиратордук ооруларга жана/же өлүмгө чейин жетет. Оорунун оордугу инфекцияны пайда кылган вируска жана оорулуу адамдын жеке өзгөчөлүктөрүнө жараша болот.
Адамга инфекция кантип жугат?
Адамдын жугузуу коркунучу ылаңдаган жаныбарлар менен түз байланышта (жаныбарларды кармоодо, жок кылууда, союуда же кайра иштетүүдө) же кыйыр байланышта (ылаңдаган жаныбарлардын биологиялык суюктуктары менен булганган айлана-чөйрө объектилери аркылуу) келип чыгат.Табигый шарттарда ылаң негизинен аэрогендик- алиментардык жолдор менен жугат.
Учурдагы изилдөөлөр зооноздук сасык тумоонун вирустары адамдан адамга жугуу жөндөмдүүлүгүн көрсөтө элек.
Канаттуулар тумоосунун вирустары менен адамдардын инфекциясынын негизги коркунуч фактору болуп, ылаңдаган тирүү же өлүк канаттуулар менен же вирус бар чөйрөлөрдө, өзгөчө тирүү канаттуулар базарларында болот.
Оорулуу үй канаттууларын союу, жулуп алуу жана кайра иштетүү, ошондой эле канаттууларды керектөөгө даярдоо, өзгөчө үй шартында да коркунуч факторлору болуп саналат.
Диагностика
Адамдардагы инфекция лабораториялык тестирлөө аркылуу аныкталат, ал зооноздук инфекциялардын үлгүлөрүн коопсуз текшерүүгө жөндөмдүү лабораторияларда жүргүзүлүшү керек.
Дарылоо
Эгерде адам зооноздук сасык тумоонун вирусун жуктурган деп шектелсе, бул тууралуу мамлекеттик саламаттык сактоо органдарына кабарлоо жана бейтапка диагностикалык текшерүүлөрдү, триажды, оорунун оордугун классификациялоо үчүн клиникалык баа берүүнү, оор оорунун тобокелдик факторлорун баалоону, изоляцияны камтыган тийиштүү медициналык жардам көрсөтүүнү камсыз кылуу жана дарылоо. Сасык тумоо менен ооруган бейтаптарга адекваттуу медициналык жардам көрсөтүү катуу оорунун жана өлүмдүн алдын алуу үчүн абдан маанилүү.
Профилактика
Зооноздук сасык тумоонун вирустарынан таза деп эсептелген аймактарда, анын ичинде фермаларда жана тирүү жаныбарлар сатылган же союлган аймактарда жаныбарлар менен байланышты азайтып, жаныбарлардын заңы менен булганган жерлерге тийүүдөн сактануу керек.
Оорулуу же өлгөн жаныбарларга, анын ичинде жапайы канаттууларга тийүү катуу сунушталбайт; жаныбарлардын өлүктөрүнүн табылгандыгы же аларды алып кетүү зарылчылыгы жөнүндө жаратылыш ресурстарын коргоо органдарына же ветеринардык кызматтарга билдирүү керек.
Ошондой эле тамак-аш менен иштөөдө коопсуздук эрежелерин так сактоо зарыл: чийки эттин бышырылган же жегенге даяр тамак-ашка тийбешине жол бербөө, колдун гигиенасын сактоо, тамак-ашты жакшылап термикалык иштетүү, ошондой эле иштетүү эрежелерин сактоо.
